Вовед во Православие

Православието (грч: Ορθοδοξία) е живот во полнота на вистината на Православната вера, оригинален и непроменет облик на Христијанство, вера која „еднаш е предадена на светите“ (Јуда 3,1), и која живее преку Светото Предание, непроменливо, а сепак динамично. Апостолската вера е основниот критериум на Православното учење, а историјата на Православието започнува со историјата на Христијанството, односно со настаните помеѓу Вознесението и Педесетницата, со која е означен и почетокот на Новозаветната Црква (грч. εκκλησία).

Бог

главна статија: Пресвета Троица

Пресвета Троица, Света Троица (грч. Αγία Τριάδα) е Единиот Бог во Три Лица. Православното учење за Света Троица не е само догматски канон или теолошка област за разгледување, туку и основното изрично учење за неискажливата и несфатлива љубов на Трите Ипостаси: Отец, Син и Свет Дух, Кои се творечка сепричина, извир, темел и центар на постоењето на сѐ што постои. Догмата за божеството на Троица е дефиниран на Вториот вселенски собор (Константинопол, 381 година) во првиот член (Отец), од вториот до осмиот член (Син) и во осмиот (Светиот Дух) член на Никео-Цариградскиот Символ на верата.

Уште во раната христијанска Црква била вкоренета верата во Божјата троичност, која на апостолите им ја предал Господ Исус Христос, како заповед да одат и да ги подучуваат сите народи, крштевајќи ги „во името на Отецот и Синот и Светиот Дух“ (Мт 28,19). Значи, не станува збор за три бога, туку за три божествени Лица, кои единосуштно и неразделиво ја чинат Света Троица. Лицата, (од IV век, преку Кападокиската богословска школа се нарекуваат ипостаси) помеѓу Себе се разликуваат само по личните својства: Бог-Отецот ниту се раѓа, ниту исходи од некого, туку Тој раѓа; Бог-Синот предвечно се раѓа од Отецот, а Светиот Дух предвечно исходи од Отецот. Голема улога во прецизирањето на догмите за Света Троица имаат светите оци, философи на Православната Црква св. Атанасиј Велики, Кирил Александриски, Григориј Богослов, Василиј Богослов, Максим Исповедник, Јован Дамаскин, Григориј Палама, Симеон Нов Богослов и др.

Христологија

Господ Исус Христос

главна статија: Христологија

Христологијата (грч. Χριστόλόγια, од Χριστός - Помазаник; λόγος - наука) е област, односно една од поважните гранки на Православната теологија и догматика која се занимава со проучување на Втората Ипостас на Света Троица - Синот Божји, Христос Логосот; христологијата е сублимирано догматско учење за двете природи во едната Ипостас на Господ Исус Христос, кое е формулирање на Првиот (Никеа, 325), Четвртиот (Халкидон, 451) и Шестиот (цариград, 680) вселенски собор, преку синтеза на новозаветните податоци и патристичкото богословие. Во ранохристијанскиот период, борбата околу вистинското разбирање на Личноста на Исус Христос се одвивала помеѓу учењето на Црквата и различните еретички учења кои на разни начини се обидувале да навлезат во Црквата.

Пневматологија

главна статија: Пневматологија

Пневматологијата претставува теологија на Светиот Дух, на Неговото делување како еден од трите Ипостаси на Пресвета Троица. Православието ја нагласува одлучувачката улога на Светиот Дух во осветувањето на личноста и творевината, како и светотаинскиот (харизматичен) живот и организација на Црквата. Свети Васлилиј Велики докажува дека структурата на Црквата, а посебно богослужбите се дело на Духот, а свети Јован Златоуст тврди дека „кога не би постоел Светиот Дух, не би постоеле ни пастири, ниту учители во Црквата.“ Тој уште додава дека без Светиот Дух Црквата не би можела да биде Црква, а тоа е пред сѐ поради потребата која природата ја има за осветување со Духот, како и поради тоа што никој не може да влезе во Царството Божјо без да биде „роден одозгора“. Црквата е основана на денот на Педесетницата, кога Светиот Дух во вид на огнени јазици слегол на Пресвета Богородица, апостолите, и на сите кои биле со нив (Дап 2,1; 1,13-14).

Светиот Дух е извор на благодат во Црквата. Тој е силата на Светите Тајни и преку Него се осветува сѐ што се осветува. Светиот Дух дава живот на евангелските институвии кои Христос ни ги дарил (Дап 2,42), Тој ја чува Црквата да биде „една света, соборна и апостолска“; Тој ги разделува харизмите во Црквата (1Кор. 12,1-11), идните дарови и ветувања. Печатот на Светиот Дух е залог за наследство и идна слава (Еф 1,13-14).

Еклисиологија

главна статија: Еклисиологија

Еклисиологијата (грч: έκκλησιολογία, од εκκαλέω - собрание, собор) е дел на догматиката, која ја обработува сетајноста на Црквата; сетајноста на Црквата не се гледа како синтеза на сите Свети Тајни, туку говори за Црквата како извор на сите Свети Тајни преку непресуштноста на изворот на благодатта Божја која се согледува во самата Црква. Еклисиологијата се објаснува како учење за Црквата како богочовечко тело, Тело Христово, заедница на Бога, ангелите, светителите и верните - членови на Црквата на земјата;

Теотокологија

главна статија: Пресвета Богородица

Науката на Православната црква за пресвета дева Марија се искажува во овие главни вистини:

1. Таа навистина е мајка на Господ Исус Христос и според тоа е Богородица;
2. Таа е секогашдева - до раѓањето, при раѓањето и по раѓањето, секогаш била и останала дева;
3. Таа е поголема од сите небесни сили и од сите светители, почесна е од херувимите и пославна од серафимите;
4. Таа е прва после Бога и пред Бога - наша застапничка и помошничка.

Свето Предание

[Пресвета Богородица]

главна статија: Свето Предание

Светото Предание (παράδοσις; предание, усмено пренесување на верата), е нешто кое што се предава и се живее во Црквата а, е научено (предадено) или востановено како пракса, и, е во согласност со учењето на Господ Исус Христос, апостолите и Црквата го прифатила за такво. Православната христијанска вера се базира на два суштествени извори Светото Писмо и светото Предание, овие два извори го сочинуваат Божјото Откровение. Православната Црква им дава еднакво значење на двата извори.

Благодатна ризница на светото предание е светата Црква Божја. За тоа какво значење има светото предание пишува и во самата Библија Држете ги преданијата на кој сте научени било со наш збор било со посланица. (2. Сол. 2, 15). Исто како и светото Писмо и светото Предание се смета за боговдахновено. Св. Василиј Велики зборува: “од догмите и проповедите кои што ги чува Црквата, некои ги имаме од запишаното учење, а некои потекнуваат од апостолското предание кое што нам како тајна ни е предадено.”

Богослужби

главна статија: Богослужби

Богослужби, Богослужење (грч. Λατρεία, διακονία, Λείτυργία), е заедничарење преку црковните служби кои се вршат во храмот јавно, за сите верни. Се делат на служби со дневен, неделен и годишен циклус. Богослужвите се основа и срж на Христијанството, затоа што преку нив се остварува жива заедница со Живиот Бог. Заснована на Светото Писмо и Светото Предание, секоја богослужба е круна на полнотата на духовниот живот на Црквата, и секој нејзин верник поединечно, како дел на нејзиното Тело. Устројството и поредокот на богослужбите низ вековите се обликувал во самата Црква. Покрај секоја видлива и функционална карактеристика, секој дел и обред во богослужбата има и прецизно определен символички смисол.

Свети Тајни

главна статија: Свети Тајни

За Свети Тајни во Православието се сметаат сите нешта, од најмалото до најголемото, и за неа сѐ е Света Тајна. Сиот живот во Бога е светотаински. Животот на Господ Исус Христос непрестано се оприсутнува во Свeтата Црква, а Светата Црква по зборовите на Свети Никола Кавасила е присутна во Светите Тајни. Тајни, или misteryon, се свети дејства во кои преку видливо дејство на душата на човекот кој верува, невидливо и се дарува Божјата благодат. Светите Тајни се постојана мистична врска која го соединува човековиот живот со Бога. Тие се плодови на животот и смртта на Господ Исус Христос и низ нив тече скапоцената крв на Спасителот. Светите Тајни, исто како и Црквата, се и видливи, и невидливи и во секоја од нив се наоѓа надворешен, видлив знак и внатрешна духовна благодат. Според зборовите на Свети Јован Златоуст, тие се нарекуваат тајни токму поради тоа што она во што веруваме за нив не е исто со она што го гледаме; ние гледаме едно, а веруваме во друго.

Како продолжение на тајната на Христовото присуство на земјата, носат во себе две битни обележја: тие се како икона на идниот век и, секогаш се остваруваат во заедница Света Црква. Во нив верниците задобиваат предвкус на Царството Божјо кое дошло и доаѓа, иако сеуште не во својата полнота.

Сотириологија

главна статија: Сотириологија

Сотрирологијата (грч. σωτηρίόλόγια, од σωτηρία - спасение, ослободување, исцелување и λόγος - наука) е христијанско учење за спасението на луѓето од гревот, учење за Христос како Спасител и Искупител на човештвото; тоа е чин на Љубов со кое Бог, преку Воплотувањето, смртта и Воскресението на Господ Исус Христос на човекот му дава вечен живот кој се остварува само во заедница со Бога. Спасението е воскреснување на луѓето од гревовна смрт со Воскреснатиот Хрисос, односно спасението е живот во воснесениот Христос, во Чие име (Исус - Спасител) е претскажан и објавен сиот Негов Богочовечки подвиг на спасение на човечкиот род (Лука 2,11).

Клир

главна статија: Свештенство

Клирот, (грч: Εκκλησιαστικός κλήρος - црковен клир), односно Светата Тајна Свештенство е залог на присуството на Господ Исус Христос во Црквата (Мт 28,20), која ја стекнал со Крвта своја, и во која постојано делува преку Светиот Дух, како нејзин божествен основал и поглавар. Неговото постојано присуство во Црквата е објавено преку епископите, презвитерите и ѓаконите; Христос делува преку нив, затоа што тие се Неговите помагатели, соработници и испружени раце. Преку ракополагањето свештените лица го примаар дарот на Светиот Дух, Кој ги посветува и поставува на определениот степен на црковната иерархија. Како што на апостолите им дал власта за поучување и свештенодејствување, така Хоспод ја дава власта и службата на црковната еиерархија, како Пастир и Чувар на нашите души (1Пет 2,25).

Светители

главна статија: Светители

Светители, во раната Црква се нарекувале првите христијански маченици, како знак на нивно прославување и народно почитување. Со тек на време, придавката свет/света/свети и терминот светител се употребува исклучиво за канонизирани лица, угодници Божји, со различни видови на христијански подвиг, сведоштво или добродетели поради кои се прославени. Светоста не е чин, ниту формално одликување, туку само потврда на присуството на благодатта Божја која е пројавена во животот и делата на светителот, кој сосад на Светиот Дух. Апостолот Павле милувал сите христијани да ги нарекува свети, на тој начин укажувајќи им ја големината на бивањето христов следбеник.

Историја

главна статија: Временска линија на црковната историја

Црковната историја претставува важен дел на Православната христијанска вера. Православните христијани во значајна мера се дефинирани од континуитетот и полнотата со сите оние претходно упокоени во верата отци, кои први ја примиле и проповедале благата Вистина за Господ Исус Христос на светот: оние кои помогнале во правилно исповедање и изразување на Православието, и кои продолжуваат да се движат кон непроменливото а сепак постојанодинамично Свето Предание на Православната Црква.