Велигденски пост
Велигденски пост, односно Великиот пост е периодот од четириесет подготвителни денови за Страдалната седмица и Пасха. Во Посниот Триод се сместени светите богослужби за време на Великиот пост, како и подготвителните недели кои му претстојат. Светата Четириесетница е востановена во чест и спомен на Страдањата и Воскресението на Господ Исус Христос.
Значење
Првичната цел на предвелигденскиот пост била насочена кон огласените, кои се припремале да бидат крстени токму на Пасха; оваа првична цел и значење била проширена уште во првите векови, со што и христијаните земале учество во овој пост, со цел да се подготват за Христовото Воскресение. Овој пост е символ на човечковиот живот, кој својата полнота ја доживува во воскресението од мртвите преку Христа и во Христа. Во овој пост Црквата ги повикува своите чеда на засилено покајание и молитва, очистување на умот, срцата, душите и телата и творење на добри дела во подвигот на љубовта, Христа ради.
Пост
За време на Великиот пост, верните го ограничуваат внесувањето на храна, ја засилуваат домашната и заедничка молитва, се трудат да се каат и да прават добри дела. Внесувањето на храна е ограничено на растенија кои се приготвуваат без употреба на масло. Месото и млечните прозиводи, виното и маслото не се користат во исхраната. Бидејќи строгиот пост е строго канонски забранет во сабота и недела, масло и вино се употребуваат во тие два дена (освен на Велика Сабота). Риба се употребува само на Благовештение и Цветници (Врбица). Ако Благовештение се падне пред Цветници, тогаш на денот на Благовештение се разрешува на масло и вино.
Структура на постот
На Великиот пост му претходат четири подготвителни недели:
По Месопусната недела, месото е отстрането од трпезата. По Сиропусната недела (позната како Прочка, Поклади), млекото и млечните прозиводи се отстрануваат, со што почнува постот со чистиот понеделник.
Секоја недела од Великиот пост е посветена на празнување на некоја личност или настан.
- Недела на Православието
- Недела на Свети Григориј Палама
- Недела на Чесниот Крст (Крстопоклона недела)
- Недела на Свети Јован Лествичник
- Недела на Света Марија Египетска
Богослужби
Великопостното богослужење во голема мера се разликува од секојдневното, односно богослужењето надвор од Великиот пост. Бидејќи деновите на Великиот пост се денови посветени на покајанието, богослужбите се уредени на начин кој ја поттикнува скрушеноста на срцето и каењето. Од богослужбите се оттргнати раскошот и славењето. Ретко се отвораат царските двери, на многу служби дури и завесата останува нетргната, свештенослужителите обично носат темни и црни одежди и има малку пеење. Богослужбите се проследени со голем број на големи (земни) и мали (појасни) поклони.
Од понеделник до петок, великопосното богослужење ја има следната структура: наутро - полуноќница, утрена и први час; претпладне - великопостните часови: трети, шести и деветти, изобразителна и вечерна; навечер - големо повечерие.
Во саботите и неделите на Великиот Пост се служи Светата Литургија на Свети Василиј Велики. Од друга страна, во текот на неделата, односно во среда и петок се служи Литургија на претходно осветени дарови, односно Литургија на Свети Григориј Двоеслов, папа Римски. Оваа богослужбена структура е плод на потребата на верните што почесто да заедничарат со Светите Тело и Крв Христови. На Литургијата на Свети Григориј Двоеслов читањата се земаат од Стариот Завет, фокусирајќи се на Битие, Изреки Соломонови и Книга Исаија.
За време на Страстната седмица, во првите три дена се служи Литургија на Претходноосветени дарови, на Велики Четврток - Василиева, на Велики Петок не се служи Литургија, туку Царските часови (освен ако на тој ден не се падне Свето Благовештение), а на Велика Сабота се служи повторно Василиева. Исто така, се издвојува шестата недела, кога се слави споменот на Влегувањето Господово во Ерусалим (Цветници), и се служи Златоустова света Литургија.
