Јован Пергамски (Зизиулас)

Митрополит Јован Пергамски

Јован Зизиулас (р. 1931 год.) е современ богослов и титуларен Митрополит Пергамски на Вселенската Патријаршија на Константинопол.

Живот

Митрополитот Јован е роден на 10 јануари 1931 година. Своите студии ги започнал на Солунскиот Универзитет, додека богословското образование го стекнал на Атинскиот Универзитет во 1955 година. Неговите патролошки студии продолжиле под менторство на отец Георгиј Флоровски во Харвард, дека што и магистрирал, за подоцна да го стекне докторатот во Атина, во 1965 година. Цели 14 години бил богословски професор на Универзитетите во Глазгов и Единбург, а независен професор бил на универзитетите во Женева, Григоријанскиот универзитет и Кралскиот Колеџ во Лондон. Во Епископски чин е хиротонисан на 22 јуни 1986 година.

Богословие

Влијанието на богословската мисла на Митрополитот Јован ги одбележа последните децении на 20 век. Неговата компилација на богословски студии „Битието како заедничарење“ издадена во 1985 година според многумина е книгата која го одбележала доцниот 20 век.

Главните теми во делата на Јован Пергамски се слободата и личноста, како човечка, така и божја. Засновајќи ја својата мисла на Кападокиските Отци и богословието на Максим Исповедник, ја дефинира својата личносна и односна онтологија во која ниту унитарноста, ниту плуарлноста немаат приоритет. Во неговата „Битието како заедничарење“ се осврнува на важноста на заедничарењето за личноста, додека во „Заедничарење и различност“ нуди комплементарна анализа на значењето на различноста во заедничарењето. На тој начин го третира древниот философски проблем на надминувањето на Едниот и Многуте, кој го гледа низ призма на Бога (Трите Ипостаси во Троица и „монархијата“ на Отецот), човечноста (богословска антропологија) и Црквата (еклисиологија). Неговата богословска мисла ја разгледува и есхатолошката онтологија која ја извлекува од делата на св. Максим Исповедник, за кого вистинската онотологија е есхатолошката, односно вистински реално е она нешто кое е реално и во есхатонот. Токму оваа тема е актуелна во неговата најнова книга „Сеќавање на иднината: Една Есхатолошка Онтологија“.

Неговата прва објавена книга била воедно и докторската дисертација на Атинскиот Универзитет (1965 г.), насловена „Евхаристија, Епископ, Црква: Единственоста на Црквата во Божествената Евхаристија и Епископатот во првите три века“, која претставува придонес и продолжение на делата на отец Николај Афансјев.

Митрополитот Јован, е една од најзначајните личности во екуменскиот дијалог меѓу Православната Црква и другите христијански традиции, и во 2006 го наследи Архиепископот Стилијан Австралиски како претседател на Православната Комисија за дијалог со Римо-Католичката Црква. Тој е исто така познат поради неговото творештво за и околу природната околина.

Дела и студии

• Ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ καί τῷ Ἐπισκόπῳ κατά τούς τρεῖς πρώτους αἰώνας 1965
• Ἀπό τό προσωπεῖον εἰς τό πρόσωπον: Ἡ συμβολή τῆς πατερικῆς θεολογίας εἰς τήν ἔννοιαν τοῦ προσώπου 1976
• Eλληνισμός και Xριστιανισμός, η συνάντηση των δύο κόσμων 2002
• L'être ecclésial 1980
• Being as Communion 1985
• H κτίση ως Eυχαριστία, Θεολογική προσέγγιση στο πρόβλημα της οικολογίας 1992
• Ο Άγιος Σιλουανός της οικουμένης 2001

Критика

Како и повеќето теолози вклучени во богословски дијалози, и Јован Зизиулас минува низ процес на преиспитување и критика од страна на црковната јавност и творци, околу неговите богословски дела и мисла, особено од областа на патристичките корени на неговата теологија на личноста, како и неговите погледи на еклисиологијата и перспективите на екуменските односи.

Теологија на личноста

• Лукијан Турческу, во неговото дело „Личноста наспроти индивидуата, и други современи погрешни читања на Григориј од Нисса“ аргументира дека „(Зизиулас) греши кога заклучува дека Кападокијците личноста не ја разбирале како индивидуа, или кога им припишува истата проблематика со која ние се соочуваме при борбата со индивидуализмот денес“.
  • На оваа критика одговор дал Аристотел Папаниколау во статијата „Дали Јован Зизиулас е скриен егзистенцијалист? Одговор на Лукијан Турческу“, како и од самиот Митрополит во неговата книга „Заедничарење и различност“, страни 171-177.
• Родољуб Лазиќ, во неговата контроверзна книга „Новотарската теологија на Митрополитот Зизиулас“ објаснува зошто тој верува дека делата на Зизиулас се разликуваат од традиционалното Православие и аргументира дека постои поврзаност помеѓу екуменската ориентација на Митрополитот Пергамски и неговата теологија.
• Во едно писмо, Архиепископот Хризостом од Етна (схизматик од старокалендарскиот раскол) изјавува дека о. Јован Маендорф и Митрополитот Јован (Зизиулас) се западни теолози, за разлика од о. Георгиј Флоровски (професор на Зизиулас)

Еклисиологија и екуменски односи

• Во едно интервју на Ариепископот Стилијан Австралиски, тој го критикува Зизиулас за неговиот однос кон унијатизмот, доведувајќи го во прашање неговиот статус на систематски богослов.
• Јеромонахот Патапиј (схизматик од старокалендарскиот раскол), во неговата статија „Традиционалистичка Критика на Православната Црква“ ја критикува наводната екуменистичка Баптистичка теологија на Митрополитот Јован
• Во една статија од 1971 година, околу претстоечката унија меѓу Православните и Монофизитите, Митрополитот Јован се посочува како пример на неуреден теолог во однос на неговите погледи на Севериј Антиохиски.

Останатите критичари го разгледуваат неговиот однос со неправославните извори во неговата богословска мисла, посочувајќи го влијанието на француските католички теолози Хенри де Лубак и Ив Конгар, како и Мартин Бубер и Џон Мекмуреј.

Надворешни врски

• Листа на делата на Јован Зизиулас
• Неговото Високопреосвештенство Јован Пергамски од Православниот Истражувачки Институт
• Догматски теми - Белешки од предавањата по догматика на Јован Зизиулас
• Ресурси за христијанско богословие: Јован Зизиулас