Преглед на кодот на Велики Петок

[[Слика:Jesus_in_Golgotha_by_Theophanes_the_Cretan.jpg|thumb|300px|right|Христос на Голгота, [[Света Гора|Светогорска]] [[икона]] на Теофан Критски]]

'''Велики Петок''' (грч: Μεγάλη Παρασκευή) е посветен на спомнувањето на осудувањето на смрт, Крстните страдања и смртта на Спасителот. 

Најпрво, [[Господ Исус Христос|Христос]] беше одведен пред првосвештеникот Кајафа, кој кратко Го испрашуваше и Го затвори. Утредента, Тој бива испрашуван пред Синедрионот, највисокиот еврејски совет за верски прашања составен од 70 највидни членови, фарисеи, книжевници, садукеи и страрешини. Таму бива распрашуван, и осуден за хула, за што канзата била смрт. Сепак, во тоа време само римскиот управител имал право да изрече смртна казна, при што тие Го упатуваат кај [[Понтиј Пилат]]. Пред него Христос беше осуден дека велел дека Е цар јудејски; Пилат, гледајќи дека Христос Е предаден од зависти и злоба, се обидуваше да Го спаси, и бидејќи од Галилеја, решава да Го испрати кај Ирод, кој управуваше со таа покраина. Ирод Го исмејуваше Исуса и Го врати пак кај Пилата, кој попушта пред разбеснетата и поткупена маса и Го предава на грубите војници, кои Го исмејуваат, понижуваат со удари, бичуваат и Го облекуваат во црвена наметка ставајќи Му на главата круна од трње, а во рацете, место жезол - трска.

Но според обичајот, бидејќи Пасха, еден осуденик можеше да биде ослободен по волја на народот. И повторно, поткупената маса го избира злосторникот Варнава, наместо Синот Човечки. И додека Христос сведочи за Себе пред судот, светиот апостол Петар три пати се одрекнува од Него, а Јуда се обеси.

Исуса Го одведоа од затворот и од судот за да Го погубат. Пресудата беше извршена на губилиштето близу градот, на мала височинка наречена Голгота (череп). Евангелијата нагласуваат дека тука се исполнија уште два страшни псалми - псалмот 21 („''Боже мој, Боже мој, зошто ме остави?''“) и псалмот 68 („''Спаси ме, Боже, зашто водите стигнаа до душата моја.''“). Тука се исолнуваат и најситни детали - војниците фрлаат ждрепка за Неговите алишта, Му нудат оцет и жолчка, присутните презриво нишаат со главите свои. Покрај првите зборoви на 21 псалм, евангелистите забележуваат уште неколку други нешта кои Христос ги изговорил умирајќи на Крстот:

* Се моли за Своите мачители: ''Оче, прости им, зашто не знаат што прават.'' 
* Му ветува на разбојникот распнат со Него: ''Навистина ти велам дека денес ќе бидеш со Мене во рајот.''
* Погледна кон Јована и ѝ рече на Својата мајка: ''„Жено, еве ти син,“ а потоа му рече на Јована: „Еве ти мајка“!'' 
* Небото ги покажуваше знаците на последните времиња: темнина на пладне. Исус гласно извика: „''Жеден сум.''“
* Околу три часа по раснувањето, односно 3 часот по пладне, нашиот Господ умре на крстот. Повика на висок глас: „''Оче, во Твоите раце го предавам својот дух.''“ (Лука 23,46 спореди Псалм 30,5). Свети Јован Богослов, пак, го споменува наклонувањето на главата, и Неговите последни зборови: „''Свршено е''.“ 

==Богослужби==
Богослужбите на Велики Петок почнуваат од вечерта на [[Велики Четврток]], кога се исполнуваат светите и спасителни Страданија на [[Господ Исус Христос]]. На средината на храмот, пред постаеното Распетие приоѓаат свештенослужителите и ги читаат деловите на Страдалните Евангелија, дванаесет по број. Првото, и најголемото е Јовановото, во кое Господ ни се открива како пат, вистина и животл и како драгоцен дар на Божјата љубов Кој ги соединува луѓето со Него, и еден со друг, меѓусебно. Ова евангелски читање завршува со Првосвештеничката [[молитва]]. 

Читањето за Господовите страданија завршува со приказот на запечатувањето на гробот и поставувањето стража, според Евангелието по Матеј. 

На Велики Петок, кога Спасителот беше распнат на Крстот, не се извршува божествена [[Света Литургија|Литургија]], а на часовите повторно се читаат евангелијата на Неговите страдања. Вечерната (изнесувањето на плаштеницата) е посветено на погребувањето на Спасителот и обично се извршува во средината на денот. Оваа служба, по својата смисла како повеќе да припаѓа на [[Велика Сабота]]. Пред почетокот, на средината на храмот се поставува гроб со цвеќам а ба орестолот се поставува плаштеницата на која е насликан Спасителот положен в гроб. 

[[Прокимен]]ите и алилуите се позајмени од пророчките [[псалми]]. По додатните песнопеења за Христовата смрт, додека се чита молитвата на св. Симеон Богопримец, свештеникот се облекува во полно одејание и ја каде плаштеницата на престолот. Потоа, на Оче наш, кога се пее тропарот, тој ја подика плаштеницата над глава, го обиколува престолот, излегува на средината на храмот, и ја поставува плаштаницата во гробот. Во некои цркви, на вечерната се пее повечерие, или таканаречено Оплакување на [[Пресвета Богородица]].
=== Дванаесетте Евангелија за Свети Страданија Христови===
# Јован 13,31-18,1
# Јован 18,1-28
# Матеј 26,57-75
# Јован 18,28-19,16
# Матеј 27,3-32
# Марко 15,16-32
# Матеј 27,33-54
# Лука 24,32-49
# Јован 19,25-37
# Марко 15,43-47
# Јован 19,38-42
# Матеј 27,62-66

===На часовите===
* Час Први: Захарија 11,10-13; Гал. 16,14-18; Матеј 27,1-56.
* Час Трети: Исаија 50,4-11; Рим. 5,6-10; Марко 15,16-41.
* Час Шести: Исаија 52,13-53,12; Евр. 10,19-31; Јован 19,23-37.
* Час Деветти: Јеремија 11,18-23; 12,1-5,9-11,14-15; Евр. 10,19-31; Јован 19,23-37.  

===На Вечерна===
* Исход 33,11-23; Јов 42,12-16; Исаија 52,13-53,12. 
* 1Кор. 1,18-2,2; Матеј 27,1-38; Лука 23,39-43; Матеј 27,39-54; Јован 19,31-37; Матеј 27,55-61.

== Химнографија ==
=== Тропар ===
: Денес виси на дрво, Оној што на води земјата ја обесил
: со трнов венец се овенчува Оној што Цар на Ангелите е
: во лажен пурпур се облекува, Оној што небото со облаци го облекува
: удари прима, Оној што во Јордан го ослободи Адам
: со клинци се прикова Младоженецот на Црквата
: со копје е прободен Синот на Дева. 
: Се поклонуваме на Твоите страдања, Христе 
: се поклонуваме на Твоите страдања, Христе 
: се поклонуваме на Твоите страдања, Христе, 
: покажи ни го и славното Твое Воскресение.

== Видете исто така ==

* [[Страстна седмица]]
* [[Пасха]]
* [[Воскресение]]

[[Категорија:Богословие]]
[[Категорија:Литургика]]